Azerbaycan'da ilk Milli Güvenlik Teşkilatı olan Azerbaycan İstihbarat Teşkilatı 28 Mart 1919 tarihinde kuruldu. 28 Mayıs 1918 tarihinde Azerbaycan Cumhuriyet olarak bağımsızlığının ilanının ardından Cumhuriyetin kurucusu Mehemmed Emin Resulzade (Mehmet Emin Resulzade) tarafından Askeri ve Savunma alanı Bakanı olarak Samad Bey Mehmandarov atandı. Dönemin Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Askeri Bakanı olan Samad Bey Mehmandarov'un 28 Mart 1919 tarihli emriyle bakanlık bünyesinde istihbarat ve karşı istihbarat birimi (levazım sorumlusu) kuruldu. Teşkilatın ilk başkanı görevine ise Memmedbağır Şeyhzamanlı atandı. Bir müddet sonra ise Memmedbağır Şeyhzamanlının kardeşi Nağı Şeyhzamanlı göreve getirildi. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti, varlığının 23 ayı boyunca sürdüre bilsede devlet inşası, diplomasi, ekonomi, askeri, istihbarat, eğitim, gümrük, sınır güvenliği komutanlığı ve bürokrasi gibi birçok alanda çalışma ve faaliyetleri gerçekleştirmeyi başardı.
Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin 23 aylık demokrasi döneminde Milli Ordunun örgütlenme süreci çerçevesinde General Samad Bey Mehmandarov, General Ali Ağa Şikhlinski ve General Memmed Bey Sulkeviç özellikle büyük rol oynadılar. Bu generallerin önderliğinde ordunun inşa çalışmaları Ocak 1920'de tamamlanarak nizami ordu kurulmuştur. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin güvenliğinin sağlanması görevi ilk başta ordu tarafından üstlenilmiş ve bu görevi Savunma Bakanlığı Genelkurmay Başkanlığı içerisinde kurulan Genel Dairesi İstihbarat ve Karşı İstihbarat Birimi Başkanlığı şeklinde ustalıkla yerine getirilebilinmiştir. Mevcut Azerbaycan Cumhuriyeti, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin halefi olarak kabul edildiğinden, ilk ulusal özel hizmet organının halefi olan Milli Güvenlik Bakanlığı temelini bu bölünmeden almıştır. Nitekim Azerbaycan Cumhuriyeti 28 Nisan 1920 senesinde 23 aylık demokrasinin ardından SSCB-i tarafından işgal edilmiştir. Sovyet işgali döneminde Azerbaycan İstihbarat Birimi Başkanlığı kurum SSCB-nin kararıyla ilk olarak Olağanüstü Güvenlik Komisyonu ("ÇK") olarak adlandırılmış, bir süre İçişleri Halk Komiserliği bünyesinde faaliyet göstermiş, ardından Devlet Güvenlik Komitesi aldı altında tekrardan yapılandırılmıştır.
Haydar Aliyev’in SSCB döneminde gerek diplomasi eğitimi, gereksede Askeri istihbarat alanındaki bilgi ve becerilerinin ardından,SSCB-i Komitesi tarafından 1967 yılında SSCB polit büronun resmi kararıyla Azerbaycan Devlet Milli Güvenlik Komitesi başkanlığına atandı.
1989 yılının sonlarıda Mihail Gorbaçov tarafından açıklanan Perestroyka (Rusça: перестройка, "Yeniden Yapılanma kapmsamında 1990 yılında SSCB-i dağılmış ve bölgede yeni Cumhuriyetler ve devletler 71 yıllık esaretin ardından kendi bağımsızlıklarını ilan ettiler. 1989 yılımda Azerbaycanın, Sumgayıt şehri olayları ve 20 Ocak 1990 Kanlı Bakü katliamının ardından ülkenin Karabağ bölgesinde ermenilerin sivil halka yönelik yaptığı saldırıların ardından 18 Ekim 1991 yılında Azerbaycan Cumhuriyeti SSCB-den ayrılarak kendi bağımsızlığını ilan etti.
Bağımsızlığının ardından Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Milli Güvenlik Teşkilatı adı altında Meclisin aldığı o çokluğu kararıyla MTN-Milli Tehlikesizlik Bakanlığı 1 Kasım 1991 tarihinde kuruldu.
Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Ekim 1991'de devlet bağımsızlığını kazanmasının ardından 1 Kasım 1991'de Devlet Güvenlik Komitesi'nin maddi, teknik ve personel tabanına dayalı olarak Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Milli Güvenlik Teşkilatı büyük faaliyetler göstermiştir.
Ulu Önder Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in 23 Mart 1997 tarihli kararnamesi ile 28 Mart, milli güvenlik teşkilatları çalışanlarının mesleki bayramı ilan edildi.
Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Güvenlik Bakanlığı (Azerbaycan İstihbarat Teşkilatı MTN), Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in 14 Aralık 2015 tarihli 706 sayılı kararı ile eski Millî Güvenlik Bakanlığı İç ve Dış istihbarat operasyonlarının yerine getirilmesi için 2 birime ayrılmıştı.
İç İstihbarat DTX-Devlet Tehlikesizlik Teşkilatı (Dövlet Tehükesizlik Xidmeti), Dış İstihbarat ise XKX-Dış İstihbarat Teşkilatı (Xarici Keşfiyat Xidmeti)
Günümüzde DTX ve XKX isimli İç ve Dış İstihbarat servisileri Devlet Güvenlik Hizmeti'nin faaliyetlerinin yasal dayanağı olarak, Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası, Azerbaycan Cumhuriyeti yasaları ve yasama işlemlerini içermekte olup aşağıdakı İstihbarat faaliyetleri yürütmektedir:
1. "İstihbarat ve karşı istihbarat faaliyetleri",
2. "Milli güvenlik hakkında",
3. "Terörle mücadele hakkında",
4. "Operasyonel-soruşturma faaliyetleri hakkında",
5. "Devlet sırrı hakkında" ve diğerleri, Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Güvenlik Teşkilatı tüzüğü, gibi resmi koruma görevi.
5. Maddeye aşağıdakıleri kapsamaktadır.
5.1. Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanının karar ve emirleri,
5.2. Bakanlar Kurulu Kararları ve Emirleri
5.3. Azerbaycan Cumhuriyetinin, merkezi yürütme organlarının yasaları takiben kabul edilen normatif yasal düzenlemeleri,
5.4.Azerbaycan Cumhuriyeti yasalarına göre Azerbaycan Cumhuriyeti tarafından imzalanan uluslararası anlaşmalar.
5.5.Devlet Güvenlik Hizmeti, insan ve sivil hak ve hürriyeti, hümanizmi, devlete ve topluma karşı sorumluluk ilkesini gözetme taahhütlerine göre çalışır.
Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Milli Güvenlik Teşkilatı bu DTX-ve. XKX-nın bugün kuruluşunun 106. Yıl dönümüdür. Bu vesile ile tüm DTX ve XKX personellerinin Milli Güvenlik Teşkilatı gününü Kutlarız.
