Gözler, insan iletişiminin en güçlü araçlarından biridir. Yüzyıllardır, duyguları aktarmanın, güven inşa etmenin ve samimi bir bağ kurmanın en temel yollarından biri olarak kabul edilmiştir. Ancak, günümüzde giderek daha fazla insanın göz teması kurmaktan kaçındığını gözlemliyoruz. Otobüste, kafede ya da bir toplantı sırasında, insanlar gözlerini birbirinden kaçırıyor, bakışlarını telefon ekranlarına ya da yere sabitliyor. Peki, göz göze gelmek neden bu kadar zorlaştı?
Dijitalleşme ve Sosyal Mesafe
Teknolojinin hayatımıza kattığı kolaylıklar tartışılmaz. Ancak akıllı telefonlar, sosyal medya ve dijital platformlar, yüz yüze iletişim kurma becerimizi olumsuz yönde etkiliyor. Eskiden insanlar bir araya geldiğinde sohbet eder, göz teması kurarak birbirlerini dinlerdi. Bugün ise bir masada dört kişi otururken, herkesin elinde bir telefon var ve yüzler ekrana dönük. Dijital dünya ile kurduğumuz bağ, gerçek dünyada bizi birbirimizden uzaklaştırıyor.
Sürekli olarak ekranlara bakmaya alıştıkça, göz teması kurmanın verdiği yoğunluk ve derinlik bizi rahatsız eder hale geliyor. Çünkü göz teması, dijital bir sohbetin aksine, doğrudan bir bağlantı kurmamızı, karşımızdaki insanı gerçek anlamda görmemizi gerektiriyor. Bu da çoğu kişi için artık alışılmadık bir durum.
Mahremiyet mi, Kaygı mı?
Göz teması, sadece iletişimde değil, psikolojide de önemli bir yere sahiptir. Yapılan araştırmalar, göz göze gelmenin beynin empati ve sosyal bağlarla ilgili bölümlerini harekete geçirdiğini gösteriyor. Ancak aynı zamanda göz teması, insanların kendilerini daha savunmasız hissetmelerine de neden olabiliyor.
Özellikle sosyal kaygısı olan bireyler için göz teması kurmak, oldukça zorlayıcı bir deneyim olabilir. Çünkü doğrudan göz göze gelmek, bir nevi karşılıklı bir “okuma” sürecidir; karşımızdaki kişi gözlerimizden bizimle ilgili ipuçları toplayabilir ve biz de onun hakkında farkında olmadan pek çok şeyi öğrenebiliriz. Bu yoğunluk bazı insanlar için rahatsız edici olabilir ve göz kaçırma refleksi devreye girer.
Ayrıca, günümüz dünyasında mahremiyet kavramı da değişti. Eskiden göz teması kurmak bir nezaket göstergesiyken, artık birçok insan bunu özel alanına bir müdahale olarak algılayabiliyor. Özellikle büyük şehirlerde, metroda ya da kalabalık yerlerde insanlar bilinçli olarak göz teması kurmaktan kaçınıyor çünkü bu, istemsiz bir etkileşimi başlatabilir.
Göz Temasının Kültürel Boyutu
Göz teması her kültürde aynı anlamı taşımaz. Batı toplumlarında, özellikle ABD ve Avrupa’da, doğrudan göz teması genellikle dürüstlük ve güvenilirlik göstergesi olarak kabul edilir. Ancak bazı Doğu toplumlarında, özellikle Japonya ve Güney Kore gibi ülkelerde, göz teması kurmak, özellikle bir otorite figürüyle konuşurken saygısızlık olarak algılanabilir.
Türkiye’de de göz teması, bağlama bağlı olarak farklı anlamlar taşıyabilir. Yakın çevremizle sohbet ederken göz teması kurmak olumlu bir iletişim biçimi olarak görülse de,yabancılarla uzun süreli göz teması kurmak rahatsız edici olabilir. Özellikle toplu taşımada ya da kamusal alanlarda, göz teması kurmak bazen yanlış anlaşılmalara yol açabilir.
Yapay Zeka ve Dijital Etkileşim Çağında Göz Teması
Dijital dünyanın bir başka etkisi de, iletişimimizin giderek daha fazla ekranlar üzerinden gerçekleşmesi. Artık video konferanslar, yapay zeka destekli sohbetler ve sosyal medya üzerinden yapılan iletişim, gerçek insan temasının yerini alıyor. Zoom toplantılarında bile, çoğu kişi doğrudan kameraya bakmak yerine ekrandaki kendi görüntüsüne ya da notlarına odaklanıyor.
Bunun sonucunda, yüz yüze iletişim kurma pratiğimiz azalıyor ve göz teması kurmak daha da zorlaşıyor. Artık birinin gözlerine bakarak konuşmak yerine, mesajlaşarak ya da sesli notlarla iletişim kurmayı tercih ediyoruz. Bu durum da doğal olarak göz temasını giderek daha az kullandığımız bir alışkanlığa dönüştürüyor.
Göz Temasını Nasıl Geri Kazanabiliriz?
Göz teması, insanlar arasındaki en güçlü iletişim araçlarından biri olmaya devam ediyor. Ancak bu beceriyi kaybetmemek ve yeniden güçlendirmek için bazı küçük ama etkili adımlar atabiliriz:
• Bilinçli olarak göz teması kurmaya çalışın: Günlük konuşmalarınızda, özellikle aile üyeleri ve yakın arkadaşlarınızla konuşurken göz temasını sürdürmeyi deneyin.
• Telefon kullanımını sınırlandırın: Özellikle yüz yüze iletişim sırasında telefon ekranından uzak durmak, karşınızdaki kişiyle daha güçlü bir bağ kurmanıza yardımcı olabilir.
• Sosyal kaygıyı yönetmek için küçük adımlar atın: Eğer göz teması kurmak sizin için zorlayıcı bir deneyimse, kısa süreli denemelerle başlayabilirsiniz. Örneğin, bir konuşmada karşınızdaki kişinin gözlerine birkaç saniye bakıp sonra gözlerinizi başka bir noktaya kaydırarak pratik yapabilirsiniz.
• Yüz yüze iletişimi artırın: Dijital iletişimin kolaylığına rağmen, mümkün olduğunca yüz yüze sohbet etmeye çalışmak, doğal iletişim becerilerinizi güçlendirmenize yardımcı olur.
Göz teması kurmak, sadece iletişimin değil, insan olmanın da temel unsurlarından biri. Günümüzde giderek daha az kullanılan bu güçlü aracı geri kazanmak, ilişkilerimizi ve sosyal etkileşimimizi daha anlamlı hale getirebilir. Bir dahaki sefere biriyle konuşurken, gözlerinizi ekrandan ayırıp onun gözlerine bakmayı deneyin. Belki de iletişimin asıl büyüsü tam da burada gizlidir.
