Ord. Prof. Dr. Ahmet Zeki Velidi Togan
10 Aralık 1890 - Başkurdistan, İşembay
26 Temmuz 1970 - İstanbul
Asıl adı Ahmet Zeki'dir. Rusya'da yaşadığı yıllarda Velidov soyadını kullanmıştır. Türkiye'ye geldikten sonra ise Başkurtça "doğan" anlamına gelen "Togan" sözcüğünü soyadı olarak almıştır.
- Kazan Kasımiye Medresesi “Türk tarihi ve Arap edebiyatı tarihi muallimi”
- Kazan Üniversitesi Arkeoloji ve Tarih Cemiyeti üyesi,
- Başkurt devrimi ve bağımsızlık hareketi önderi,
- Basmacı Hareketi'nin üyesi,
- Türkistan Millî Birliği'nin kurucusu ve ilk başkanı.
20 Mayıs 1925 Türkiye’ye gelmiştir.
Türkiye'de;
- Maarif Vekâleti Telif ve Tercüme Encümeni,
- İstanbul Darülfünun Türk Tarihi Müderris Muavinliği yapmıştır.
İstanbul ve Anadolu kütüphanelerinde yoğun akademik çalışmaları ile dikkat çekmiştir.
1932 yılında I. Türk Tarih Kongresi'nde tıp doktoru Reşit Galip tarafından sunulan bildiride Orta Asya'da iç deniz olduğu ve bunun sonradan kuruduğu tezini savunduğu tebliğini eleştirdiği için kamuoyunda aleyhine tutumlar gelişmesi üzerine 8 Temmuz 1932 tarihinde görevinden istifa ederek Viyana'ya gitmiştir.
Viyana'da devam ettiği çalışmaları ile 1935 yılında doktora çalışmalarını tamamlayarak Bonn Üniversitesinde ders vermeye başlamıştır. 1938 de Almanya Göttingen Üniversitesinde de ders vermiştir.
Millî Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel’in Türkiye'ye daveti üzerine 1939 yılında tekrar yurda gelmiş ve İstanbul Üniversitesi'nde Umumî Türk Tarihi Kürsüsünü kurmuştur.
1944 yılında meşhur Irkçılık-Turancılık Davası'nda yargılanmış ve 10 yıl hapse mahkûm edilmiştir. Ancak askerî mahkeme kararı bozmuş ve beraat etmiştir.
1948 yılında İstanbul Üniversitesi'ndeki görevine tekrar dönmüş ve vefatına kadar görevini sürdürmüştür.
Türk Dünyasına sayısız eserler kazandıran, onlarca öğrenci yetiştiren Hocaların Hocası Ord. Prof. Dr. Ahmet Zeki Velidi Togan, 26 Temmuz 1970 tarihinde vefat etmiş ve İstanbul Karacaahmet Mezarlığına defn edilmiştir.
(Derleme)
Ruhu Şâd, Mekanı Cennet Olsun.
İsmail Cingöz
Uluslararası Siyaset Uzmanı/M.A.
BULTÜRK Ankara Temsilcisi
TDPB Basın Kulübü Başkanı