Referandum Parlamento tarafından kabul edilen bir kanunun yürürlüğe girebilmesi için halk çoğunluğu tarafından da kabul edilmesidir. Referandum yapılmasını isteyen, halkın seçtiği temsilcilerdir. Oylanan şey halkın temsilcilerinin hazırladığı metindir.
Plebisit ise fiilen iktidarı ele geçirenlerin hazırladıkları metinlerin bir tartışma ortamı oluşturmadan blok halinde evet ya da hayır ile sonuçlanabilecek bir halkoylamasına sunmasıdır, Oylanan şey halkın/seçtiklerinin katılımı olmadan hazırlanan metinlerdir.
Referandum ile plebisit arasında önemli fark nedir?
Öncelikle plebisit, temelinde demokratik bir usul olan referandumun kötüye kullanılıp anti demokratik hale getirilmesidir.
Referandum, demokratik bir usul olduğu için; Halk etkendir, öznedir; karar alma sürecinin başına, ortasına ve sonuna katılır.
Plebisit ise, anti-demokratik bir usuldür: Halk edilgendir, nesnedir; karar alma sürecinin sadece sonuna katılır.
Referandumun yapılmasını isteyen, halkın seçtiği temsilcilerdir. Oylanan şey ise,
halkın temsilcilerinin hazırladığı metindir.
Plebisite başvuranlar, fiilî iktidarı ele geçirenlerdir. Oylanan şey ise, halkın katılımı olmadan hazırlanan metinler, fiilî yönetimlerin oldubittileri, karar ve eylemleridir. Kısaca plebisit, diktatörlerin, anti-demokratik yöneticilerin kendilerine meşruluk kazandırmak için başvurdukları bir halkoylamasıdır.
(Bu konuda Prof. Dr.Kemal Gözler ’in yüksek lisans tezinden yararlandım)
Bizdeki 1961 ve 1982 anayasaları darbe ile iktidarı ele geçirenlerin hazırlattığı metinlerdir. Bırakın bu metinler hakkında tartışma ortamı oluşturmayı ima ile dahi olsa aleyhte bir şüphe uyandırmak karga tulumba gözaltı nedeniydi.
Mesela 1961 Anayasası için: Cemal Gürsel, Resmî Gazetede tebliğ yayınlıyor, şu tehdit diline bakınız! Devlet yöneticisi değil mahalle kabadayısı gibi. (Teb.No:13/2)
“Yeni Anayasa’nın hazırlanması vazifesi Sayın Rektör Sıddık Sami Onar’ın başkanlığındaki profesörlerden mürekkep (oluşan) yüksek bir ilim ve hukuk heyetine tevdi edilmiştir. Yeni Anayasa ilan ve tatbik mevkiine girinceye kadar bütün siyasi partilerin faaliyetini men ediyorum. Aksi hareketleri çok şiddetle cezalandıracağım. Vatandaşların verilen tebliğlere riayet etmelerini bilhassa rica ederim.”
1982 Anayasası da 1961 benzeri tehdit şartlarında yapılmıştı. Prof. Dr. Eser Karakaş “Kimse bana bu Anayasa yüzde 92 ile referandumda kabul edildi demesin, ben o günleri yaşadım, bu referandumun nasıl bir ortamda yapıldığını biliyorum, TRT tekelinde, yazılı basında da hayır propagandasının yasaklı olduğu, Kenan Evren’in Referandumda hayır çıkarsa biz de gitmeyiz, kalırızdediği bir ortamda yapılan bir oylamanın meşruiyetini, hatta yasallığını bile iddia etmek çok zordur, imkansızdır.”
Dikkat ederseniz Kenan Evren’de aynı tehdit dilini kullanmıştır.
O dönem halkoylaması öncesinde, Karadeniz 52 Gazetesi 1930 yılına ait eski bir Ordu fotoğrafı yayımlayarak “Ordu 53 yıl önce elektriğe kavuşmuştu” biçiminde yarım sayfa bir haber yapıyor. Bu fotoğrafsiyah beyazdı, siyah basıldı netliği beğenilmedi, kahverengi basıldı beğenilmedi, mavi basılınca Ordu fotoğrafı çok daha net ortaya çıkmıştı. Fakat bu “Mavi” renkli Ordu fotoğrafıyla Anayasaya ret çağrısı anlamına gelen üzeri kapalı bir mesaj verdiği iddia edilerek,gazete sahibi ve yöneticileri topluca sıkıyönetime götürülmüş, dağıtılan gazetelerde çalışanlarca geri toplanmıştı.
1961 oylamasında"Hayırda hayır vardır" şeklinde "Hayır" propagandası yapıldığı için, 1982’de pusulalarda "Evet" ve "Hayır" yerine "Kabul" ve "Ret" yazılmıştı. Zarflar çok şeffaf hazırlanmış mavi oy (hayır oyu) verenler belli oluyordu.
Evren konuşmalarında "Hayır" cephesini eleştirirken teröristlerin, dış güçlerle iş birliği yapanların, vatan hainlerinin', "Hayır" kampanyası yürüttüğünü öne sürüyordu.
Kesin olan bir şey var:
Her halkoylaması referandum değildir!
Yüksek sesle söylemek gerekirse;1961 ve 1982 anayasaları için yapılan halkoylamaları referandum değil birer plebisittir.
Bu iki anayasa vesayet sisteminin oturtulduğu, bürokrasinin egemenliğinin kesin olduğu bir sistemi inşa etmiştir. Siyasi alan daraltılmış ve etkisiz hale getirilmiştir.
Cuntanın darbe yapıp yönetime direkt el koymasına gerek olmadan vesayet kurumlarına darbe yapma, imkânı verilerek darbe yapma bandı genişletilmiştir.
Görüntüye bakınca imzalar siviller tarafından atılmakta ama süreç yönetimi ve kontrolü fiilen cuntanın elindedir.(28 Şubat 1997 Post modern darbesi gibi)
Türkiye gibi müdahalelerin sıklıkla görüldüğü ülkelerde, anti-demokratik hamlelere maalesef alkış tutanlar oluyor, nitekim bizde de oldu. Hatta oh olsun sevinciyle oldu
Darbeciler bu sayede arkalarına belli bir halkdesteğini de aldılar,sorumluluğu da sivil siyasetin üzerine yükleyip “dikte yönetim” sergilediler.Her şeyi dikte ettiriyorlar ama fatura sivil siyasete kesiliyordu.
Yukarıda halk dedim ama, darbeye alkış tutanlara ben halk desem de siz “iki ayaklı yığın, iki ayaklı canlı”olarak okuyunuz.
O dönemler, darbecilerin astığı astık kestiği kestik bir eda ile despotik söylemlerigündeme balyoz gibi düşüyordu.
Padişahların “buyruğumdur!”dediği gibi
“28 Şubat bin yıl sürecek” hezeyanı kulaklarınızda tazeliğini korumuyor mu?Unuttunuz mu yoksa!
