Tarihçi İlber Ortaylı: Osmanlı İmparatorluğu çökmemiştir. İmparatorluk, monarşi, mutlakiyet, meşrutiyet, bir rejim olarak kendini feshetti. Yani milletin içinden çıkan bir umumi meclis “Monarşiyi (Padişahlık)” lağvetti, Son padişah da bu feshi kabul etti. Hadise çıkarmadan, kendisine sadık olabilecek kuvvetlerle direnecekken direnmedi. Çok açık bir şekilde ifade etti: Kan çıkmasın, kavga çıkmasın anlamında atladı gitti. Yani bu kadar açık. Bunu da bu kadar büyütemezsiniz. Gitti orada parasız sıkıntı içinde nerdeyse sefalet derecesinde öldü.
Osmanlı’da 1446 yılında ilki Buçuktepe’de yaşanan yeniçeri isyanı (Buna Yeniçeri darbesi diyoruz çünkü genç Mehmet (Fatih) tahttan indirilmiştir, babası 2. Murat’ın ölümü üzerine tekrar tahta çıkmıştır.) Türkiye Cumhuriyeti kurulana kadar yeniçeri isyanları olsun bürokratların (Mithat Paşa ve ekibi gibi), cemiyetlerin (ittihat ve Terakki gibi) darbeleri eksik olmamıştır.
Yeni devleti kurduk ve 1960 yılında yeni devletin ilk askeri darbesini yaşadık. (Gazeteci Nuh Albayrak bir makalesinde özetlemişti) Askerin içinde Milli Birlik Komitesine giremeyenler SKB (Silahlı Kuvvetler Birliği) adlı cuntayı kurarlar. Liderlik olarak: Hava Kuvvetleri Komutanı İrfan Tansel, Ankara ayağında da Talat Aydemir vardır. Bu hareketin taraftar bulduğunu gören Cemal Gürsel, acilen İrfan Tansel'i görevden alarak Washington'a tayin eder. Fakat 6 Haziran 1961 günü Tansel'i götüren uçağı geri döndürerek Mürted'e indiren jetler, Çankaya üzerinde "alçak uçuş” yaparak Cemal Gürsel’in dolayısıyla darbecilerin fiyakasını fena halde bozarlar.
Darbe sonrası yapılan ilk seçimde. İsmet Paşa, dolayısıyla CHP yoğun desteğe rağmen iktidar çoğunluğunu yakalayamaz. TBMM’de çoğunluk muhafazakâr partilerin elindeydi. O mecliste sivil muhafazakâr bir Cumhurbaşkanı seçilebilirdi.
Türkiye’nin yetiştirdiği değerlerden Anayasa Profesörü Ali Fuat Başgil, o dönemde AP listesinden bağımsız Samsun Senatörü seçilmişti. Cumhurbaşkanlığına aday olacağını açıklamıştı. İki darbeci general, Sıtkı Ulay ve Fahri Özdilek onu Başbakanlığa çağırırlar. Sıtkı Ulay, Başgil’i nasıl tehdit ettiklerini Milliyet Gazetesinde (27.5.1986) şöyle açıklıyordu: Sadece ölüm tehdidi değil, Başgil aday olursa, TBMM kapatılıp ikinci darbeyi yapacaklardı. TSK içinde oluşan “Türk Silahlı Kuvvetleri Birliği” adlı cuntanın kararı buydu! Cunta işi sıkı tutuyordu. 26 Ekim 1961 tarihinde yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimi öncesinde 21 Ekim'de Harp Akademilerinde toplanan SKB üyesi 10 general ve 27 albayın darbe kaşıntısı şiddetlenmişti. CB seçiminden önce darbe yapmaya karar verirler. Neyse ki, Gen. Kurmay Bşk. Sunay, parti liderlerine “Mademki partinizin başkanısınız, bir horoz gibi tavuklarınızı kanatlarınızın altında tutun” diyerek "Aday göstermeyeceğiz" taahhüdü imzalatmış, darbeci Gürsel'in seçilmesi garantilenmişti (ki; bu taahhüt alma TBMM’ye karşı bir darbedir) ama bu sayede cuntanın darbesi önlenmiştir.
Darbe kaşıntısı uyuz kaşıntısına benzemez, kaşımak için demir tırnak bile etkisiz kalır. Nitekim Talat Aydemir, 21 Şubat 1962 akşamı "Mustafa Kemal'in fedaileriyiz" sloganlarıyla darbeye yeltendi. Bu darbe girişiminde Aydemir ile anlaşamayan Hava Kuvvetleri komutanı İrfan Tansel'in, "İlerlerseniz karşınızda Hava Kuvvetleri'ni bulursunuz" resti darbe girişimini durduran en etkili faktördü.
Kaşıntı dedik ya. Alparslan Türkeş, 20 Mayıs 1963 akşamı Başbakan İnönü'ye, "Talat yine darbe yapacak" bilgisi vermiş; İnönü de "Olmaz öyle şey" demişti ama birkaç saat sonra TRT Ankara Radyosu'ndan "Dikkat! TSK İhtilal Genel Karargâhının bildirisini dinleyeceksiniz. Cumhuriyetimizin kurucusu Kemal Atatürk'ün ilkeleri ve çizdiği yolda..." anonsuyla, Talat Aydemir imzalı darbe bildirisi okunmuştu. "Mustafa Kemal'in askerleriyiz" sloganıyla sokağa çıkan Harbiyeliler, "darbe parolasını” bilmeyen rütbeli subayları tutuklayarak Harbiyeye götürmüştü!
CB Gürsel, Başbakan İnönü ile Genelkurmay Başkanı Sunay Çankaya'da durumu değerlendirmiş ve darbe karargâhı olan Harp Okulu ile Ankara Radyosu'nu ele geçirme kararı almışlardı. Yarbay Ali Elverdi, radyoda kontrolü sağlayarak "Türk ordusu duruma hakimdir" anonsu yapmıştı ama biraz sonra Elverdi tutuklanır. Bu kaos hali Hava Kuvvetlerinin sabaha karşı devreye girmesi ve Genelkurmay Başkanı Sunay’ın "Yanlış yolda olanlar, yarım saat içinde silahlarını bırakarak kışlaya çekilmezse, havadan ve karadan taarruz edilecektir" ültimatomu ile darbe girişimi son bulur. Bu girişimi de başarısız olan Talat Aydemir 5 Temmuz 1964’te asılmış, Harbiyeliler de okuldan atılmıştı. (Kimse bu öğrencilerin ne günahı var demedi)
"darbe şifresi" haline gelen "Mustafa Kemal'in askerleriyiz" sloganı, "28 Şubat" darbecileri tarafından yemin metnine eklenmişti. Darbe sloganı olduğu için 29 Mart 2023 tarihinde yemin metninden çıkarılmıştır. Fakat genç subaylarımızca 30 Ağustos 2024 günü aynı Harp Okulu'nda darbe sloganı hortlatılmıştır.
10 Ekim 1965; Genel seçim yapılır ve DP’nin devamı olan Adalet Partisi yüzde 53 ile iktidar olmuş ve "Demirel dönemi" başlamıştı. Bu ezici seçim sonucu; Contası çıkmış Cuntacılar için önem arzetmiyordu. Çünkü vatan savunması için alınan silahları istedikleri an millete çeviriyorlardı. Mesela: Gürsel ölmüş 28 Mart 1966 tarihinde CB seçiminde 240 vekili olan AP, aday gösteremiyordu (gösterse darağacı fotoğrafı gösterilirdi) TSK'nın dayattığı Cevdet Sunay seçilmiştir. (TBMM’ye bir darbe daha)
Kaşıntı dedik ya; Sunay'ın yerine gelen Gen. Kurmay Başkanı Cemal Tural, darbeye hazırlanıyor istihbaratı üzerine, emekli edilir, yerine Org. Memduh Tağmaç getirilmişti.
Demirel seçimi erkene alarak 12 Ekim 1969 tarihinde yine kazanır ama cuntanın yine umurunda değildi. Hava Kuvvetleri Komutanı Muhsin Batur ve Cemal Madanoğlu cuntası "Devrim Anayasası" bile hazırlamıştı! "9 Mart Cuntası" adlı bu sol gruba
Memduh Tağmaç ve 1. Ordu Komutanı Faik Türün, şiddetle karşıydı.
Gürler ve Batur, "El koyalım" diye ısrar etmiş, GKB Tağmaç "Hükümete uyarı verilmesi yeterli" demişti. Görevi vatanı müdafaa olan askerimiz darbe diye bir yerlerini kaşırken, Yunanistan, 3080 adacığa fiilen el koymuştu. Bu arada cuntaya sızan Mahir Kaynak’ın raporları GKB Tağmaç’a ulaşıyordu. Paşa komutanları 10 Mart günü toplantıya çağırır. Oysa cunta organizatörü KKK Faruk Gürler 9 Mart’ta kendisine sunulan raporları dinlemiş, yarınki toplantı sonrası müzakere edelim demişti. 9 Mart darbesi ertelenmişti (aslında engellenmişti) Muhsin Batur yukarıdan gelen bir emirle darbe durduruldu demişti.
Toplantılar görüşmeler yapılır. Nihayetinde Genelkurmay Başkanı Tağmaç, 12 Mart 1971 Cuma günü kuvvet komutanlarıyla netleştirdikleri "muhtıra" metnini imzalar.
Şu rezalete bakınız! Başbakana bağlı olan MİT Müsteşarı Korgeneral Fuat Doğu, saat 11.00'de Demirel'i arayarak, "Cumhurbaşkanımız Süleyman Bey istifasını versin' buyurdular" tebligatı yapmıştır. Çok şaşıran Demirel, kırmızı hattan Köşk'ü aramıştı ama ulaşamamıştı!
GKB Tağmaç yıllar sonra "İmzalarken ağladım. Cuntacılık, bunların iliğine İşlemiş. Hangi mevkie gelirlerse gelsinler vazgeçemezler" demişti.
Demirel'e saat 12.45'te cevap veren Cumhurbaşkanı (asker kökenli önceki dönem Genel Kurmay Başkanı Cevdet Sunay) "Beni de aştılar, mâni olamıyorum. Sağlık sebebiyle istifa etseniz iyi olur" demiştir. (Gazeteci Nuh Albayrak)
Kara Kuvvetleri Komutanı Faruk Gürler (Tağmaç Paşa emekli olunca Gen Kurm Bşk. olmuştur) darbenin koordinatör paşası olup cuntanın lideriydi. Bu kişi Sunay’ın görev süresi bitince Cumhurbaşkanlığına aday olmuştu. TSK arkasındaydı. Meclis resmen kuşatılmış, tehditler had safhadaydı ama: meclis dik durmuş ve Gürler’i seçmemişti. Gen. Kurmay Bşk. Semih Sancar, Ecevit’i makamına çağırır. Daha öncede ölümle tehdit edildiği için eşi Rahşan’la vedalaşıp gider. Semih Sancar Paşa: TBMM çok onurlu davranmıştır. TSK olarak biz seçime karışmıyoruz kimi seçerseniz seçin demişti. Gerçi beklenen olmadı seçe seçe “Ne kokar ne bulaşır” cinsinden emekli asker Fahri Korutürk CB seçilmişti. (TDK Ne kokar ne bulaşır sözünü “Kimseye İyiliği de Dokunmaz, Kötülüğü de” olarak açıklar.)
